नेपालमा फेरी बैशाख १२ गतेको भन्दा पनि डरलाग्दो भूकम्प जाने खतरा, बैज्ञानिक तथ्य सहित

Loading...

गोरखाको बारपाक केन्द्रबिन्दु बनाएर गत वर्ष वि.सं २०७२ साल बैशाख १२ गते बिनासकारी भूकम्प गएको करिब डेढ वर्ष भएको छ । जुन भूकम्पमा ९ हजार भन्दा धेरैले ज्यान गुमाएका थिए । ७.८ म्याग्निच्युटको त्यो भूकम्पले धेरै भौतिक संरचना ध्वस्त भयो भने त्यही भूकम्पका कारण घरबार बिहिन भएकाहरु अहिले पनि टहरा मै बस्न बाध्य छन् । त्यो बिनासकारी गो।खा भूकम्पले बनाएको घाउ अझै पनि निको भएको छैन अझै पनि धेरै घाउहरुमा खाटो बस्न समेत पाएको र्छन भन्दा पनि फरक पर्दैन । तर एउटा घाउ निको हुन नपाउँदै फेरी त्यो भन्दा ठूलो घाउलाग्न सक्ने गरी त्यो भन्दा ठूलो भूकम्प जान सक्बने तथ्य बैज्ञानिकहरुले फेला पारेका छन् । बिनासकारी गोरखा भूकम्पपछि गरिएको एक अध्ययनपछि नेपालमा त्यो पनि काठमाडौँ मै बैशाख १२ गतेको भन्दा ठूलो भूइँचालो जानसक्ने बैज्ञानिकहरुले अनुमान गरेका छन् ।
लामो समयपछि गएको ठूलो भूकम्प भएकाले फेरी त्यस्तो ठूलो भूकम्प जाँदैन भन्ने धेरैको आँकलन छ । सायद तपाई पनि यस्तै सोच्दै हुनुहुन्छ होला । बैशाख १२ गतेको त्यो बिनासकारी गोरखा भूकम्पपछि करिब ४०० भन्दा बढी पटक पराकम्प पनि गएको छ धेरै पटक भूकम्पका ती पराकम्पहरुले तर्साएको छ । अब नेपालमा अब जाने धेरै भूकम्मा पराकम्पव नै हुन्छन् भन्ने धेरैको बुझाई छ चर तीन जना भूकर्गबिदहरुले नेपालको भूगर्भको अध्ययन गरेर फेरी पनि नेपालमा शक्तिशाली ठूलो भूकम्म जना सक्ने बताएका छन् । लामो समय लगाएर उनीहरुले तयार पारेको एक शोधअध्ययनमा यस्तो तथ्य प्रस्तुत गरेका छन् ।
बिनासकारी गोरखा भूकम्पको डेढ वर्षमा पनि पुनर्निर्माण र पुनर्स्थापनाकै काम अलपत्र परेका छन् । ठूलो जनधनको क्षतिबाट पाठ सिकेर अबको सम्भावित भुइँचालोका लागि गर्नुपर्ने तयारीमा न सरकारको ध्यान गएको छ न त सर्वसाधारणले नै सोचेका छन् । यसप्रति कसैले पनि खासै चासो दिएको देखिदैन । लाग्छ नेपालीहरु प्mेरी त्यसकिसिमको भूकम्प अब जाँदैन भनेर ढुक्क छन् । तर यथार्थ सोचेजस्तो छैन । बैज्ञानिकहरुको शोध अध्ययनले यसै भन्छ ।
नेपालमा फेरी पनि ठूलो भूकम्प जान सक्छ ?

नेपालसहित तीन देशका भूगर्भ वैज्ञानिकको लामो खोज अध्ययनपछि गत साता प्रकाशित शोधपत्रले भूकम्पीय जोखिमका तीन नयाँ तथ्य सार्वजनिक गरेको छ । जसले नेपालमा फेरी पनि गोरखा भूकम्प जस्तै गरी महा भूकम्प जान सक्छ । बैज्ञानिकहरुको शोध अध्ययनमनमा देखिएका तीन तथ्यहरु
तथ्य नं १
वैशाख १२ को गोरखा भुइँचालोले मध्य–नेपालको भूकम्पीय जोखिम पूरै निमिट्यान्न पारेको छैन। काठमाडौंसमेत पर्ने यस क्षेत्रमा ८ म्याग्निच्युडभन्दा ठूलो विनाशकारी भुइँचालो जाने सम्भावना कायम छ ।
तथ्य नं २
पश्चिम–नेपालमा ठूलो भुइँचालो नगएको ५०० वर्ष नाघिसकेकाले बढ्ता जोखिम त्यतै छ भन्ने अहिलेसम्मको विश्वास थियो । नयाँ शोधपत्रले भने पश्चिमभन्दा मध्य–नेपालमा बढ्ता जोखिम देखाएको छ। मध्य–नेपाललाई केन्द्रविन्दु बनाएर पछिल्लोपल्ट सन् १२५५ मा ८ म्याग्निच्युडभन्दा ठूलो भुइँचालो गएको थियो। त्यसयता त्यति नै ठूलो भुइँचालो नगएको ७६१ वर्ष भइसकेको छ। वैशाख १२ को भुइँचालो मध्य–नेपालमै गएको हो, तर ७६१ वर्षदेखि थुप्रिएको भूकम्पीय शक्तिलाई ७.८ म्याग्निच्युडले निष्कासन गर्न सक्दैन ।
तथ्य नं ३
पूर्वी–नेपाललाई केन्द्रविन्दु बनाएर सन् ११०० र त्यसपछि १९३४ (विसं १९९० साल) मा ठूलो भुइँचालो गयो। यसअनुसार हिमाली क्षेत्रमा महाभूकम्प फर्किने अवधि (पुनरावृत्ति समय) ८३४ वर्ष हुन सक्छ ।
अमेरिकाको नेभादा विश्वविद्यालयका प्राध्यापक स्टेभन वेस्नोस्की, जापानको हिरोशिमा विश्वविद्यालयका सहायक प्राध्यापक याशुहिरो कुमाहारा र त्रिभुवन विश्वविद्यालयका सह–प्राध्यापक दीपक चाम्लागाइँले यी तीन निष्कर्षसहितको शोधपत्र लेखेका हुन् ।


बर्दिबासदेखि बुटवलसम्म फेला परेका भूकम्पीय अवशेषको स्थलगत अध्ययनमा आधारित यो शोधपत्र ‘अर्थ एन्ड प्लानेटरी साइन्स लेटर्स’ नामक अन्तर्रा्ष्ट्रिय जर्नलमा प्रकाशित छ ।
अर्थ एन्ड प्लानेटरी साइन्स लेटर्स मा प्रकाशित शोधपत्रको केही अंश हेर्नुस्  Abstract
The 2015 Gorkha earthquake produced displacement on the lower half of a shallow decollement that extends 100 km south, and upward from beneath the High Himalaya and Kathmandu to where it breaks the surface to form the trace of the Himalayan Frontal Thrust (HFT), leaving unruptured the shallowest ∼50 km of the decollement. To address the potential of future earthquakes along this section of the HFT, we examine structural, stratigraphic, and radiocarbon relationships in exposures created by emplacement of trenches across the HFT where it has produced scarps in young alluvium at the mouths of major rivers at Tribeni and Bagmati. The Bagmati site is located south of Kathmandu and directly up dip from the Gorkha rupture, whereas the Tribeni site is located ∼200 km to the west and outside the up dip projection of the Gorkha earthquake rupture plane. The most recent rupture at Tribeni occurred 1221–1262 AD to produce a scarp of ∼7 m vertical separation. Vertical separation across the scarp at Bagmati registers ∼10 m, possibly greater, and formed between 1031–1321 AD. The temporal constraints and large displacements allow the interpretation that the two sites separated by ∼200 km each ruptured simultaneously, possibly during 1255 AD, the year of a historically reported earthquake that produced damage in Kathmandu. In light of geodetic data that show ∼20 mm/yr of crustal shortening is occurring across the Himalayan front, the sum of observations is interpreted to suggest that the HFT extending from Tribeni to Bagmati may rupture simultaneously, that the next great earthquake near Kathmandu may rupture an area significantly greater than the section of HFT up dip from the Gorkha earthquake, and that it is prudent to consider that the HFT near Kathmandu is well along in a strain accumulation cycle prior to a great thrust earthquake, most likely much greater than occurred in 2015.

चुरे क्षेत्रको अग्रभागमा पर्ने त्रिवेणीधाम र बाग्मती ब्यारेजमा जमिन उत्खनन् गरी हेर्दा पश्चिमभन्दा मध्यभाग बढी जोखिमपूर्ण रहेको निष्कर्षमा पुगेको भूगर्भ्विद् चाम्लागाइँले शोधपत्रबारे जानकारी दिँदै एक नेपाली अनलाईन पत्रिकासँग भनेका छन् ‘यस क्षेत्रमा अझै पनि ठूलो भूकम्प जान सक्ने सम्भावना छ यहाँ ठूलो भुइँचालोको खतरा अझै टरेको छैन ।’
गोरखा भुइँचालोले जमिनको सतहमा दरार उत्पन्न गरायो कि गराएन? र, यस क्षेत्रमा गएका पुराना भुइँचालाका अवशेष कहाँ–कहाँ छन ? भन्ने तथ्य खोज्न गोरखा भुइँचालो गएको छ महिनापछि पूर्व–पश्चिम राजमार्ग भ्रमणमा निस्केका तीन भूगर्भविदहरु स्टेभन, कुमाहारा र चाम्लागाइले गहन भौगर्भिक अध्ययन पछि यस्तो निष्कर्ष निकालेका हुन् ।
यस शोध अध्ययनको निष्कर्ष के छ भने नेपालमा अझै पनि भूकम्पीय जोखिम टरेको छैन । अमेरिकी भूगर्भ वैज्ञानिक स्टिभ (स्टेभन वेस्नोस्की) ले भन्छन् ‘भुइँचालोसँग जोडिएका चार प्रश्न छन् ती हुन् १, भुइँचालो कसरी जान्छ ? २, कहाँ जान्छ ? ३, कति ठूलो जान्छ? र, ४, कहिले जान्छ ?’
अघिल्ला तीन प्रश्नको जवाफ विज्ञानले दिन सक्छ यसलाई कारण र प्रमाण सहित तथ्य पनि सिद्ध गर्न सक्छ । तर एउटा प्रश्नको जवाफ भने अहिलेसम्म बिज्ञानले दिन सकेको छैन त्यो हो– भुइँचालो कहिले जान्छ ?
अध्ययनका क्रममा अमेरिकी ती बैज्ञानिकले भनेका छन् ‘हाम्रो सारा प्रयास नै यही आँकलन गर्नु हो, ताकि भुइँचालो जानुभन्दा अगाडि नै मानव जीवन सुरक्षित पार्न सकियोस् ।
‘मध्य–नेपालमा फेरि ठूलो भुइँचालो जाने खतरा चाहिँ पक्का हो त?’ भन्ने प्रश्नमा ती बैज्ञानिकले भनेकाछन् ।

‘म नेपालमा बसेँ भने गत वर्षको गोरखा भुइँचालोभन्दा ठूलोका लागि तयार रहन्छु,’ उनले जवाफ दिए, ‘कुरा यत्ति हो, त्यो कहिले आउँछ थाहा छैन । आज आउनसक्छ, भोलि आउनसक्छ, वा मेरो जिन्दगीमै कहिल्यै नआउन पनि सक्छ ।’
ज्हिले आउला त्यो बिनासकारी भूकम्प त्यसबाट बच्न र क्षति कम गर्न हामी आजैदेखि तयार हुनु जरुरी छ । आशा गरौ हाम्रो पालामा र हामीले देखेका हाम्रा सन्तानका पालमा त्यस्तो महाप्रलयकारी भूकम्प नओस् प्राथना गरौँ । भूकम्प प्रतिरोधात्क संरचना निार्माण र जनचेतना जगाउनका लागि पहल गरौँ । आउनुस आजै देखि तपाईँ हामी यो अभियानमा लागौँ ।

bigul news baat savaar

Share on Google Plus

About Admin